1.UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA
Oznacza to, że małżeństwo nie istniało od samego początku, nigdy nie zostało ważnie zawarte. Zgodnie z art. 17 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego małżeństwo może być unieważnione z przyczyn przewidzianych w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Powództwo o unieważnienie małżeństwa może wytoczyć każdy z małżonków, każdy kto ma w tym interes prawny oraz prokurator.
A.Unieważnienia małżeństwa może żądać każdy z małżonków:
- w razie zawarcia małżeństwa przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu,
- w razie zawarcia małżeństwa przez kobietę, która nie ukończyła szesnastu lat, lub zawarła małżeństwo bez zezwolenia sądu po ukończeniu szesnastego roku życia, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu – Art. 10§ 2 K.R.O.
Zezwolenie sądu opiekuńczego na zawarcie małżeństwa przez kobietę, która ukończyła szesnastu lat, może nastąpić tylko z ważnych powodów – Art. 10§ 1.
B.Unieważnienia małżeństwa może żądać każdy z małżonków:
- z powodu ubezwłasnowolnienia całkowitego, a także z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego – Art. 11 i Art.12 K.R.O
C. Każdy kto ma w tym interes prawny może żądać unieważnienia małżeństwa
z powodu:
- pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym małżeństwie – Art. 13 §2 K.R.O.
W Polsce bigamia jest przestępstwem z art. 206 Kodeksu Karnego i zagrożone
jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
D. Każdy kto ma w tym interes prawny może żądać unieważnienia małżeństwa zawartego:
- przez krewnych w linii prostej (np. ojciec – córka) – Art. 14§ 1 K.R.O.,
- natomiast tylko małżonkowie mogą żądać unieważnienia małżeństwa zawartego z powodu powinowactwa w linii prostej (teść- synowa) – Art. 14 § 3 K.R.O. oraz związku zawartego przez przysposabiającego
i przysposobionego – Art. 15 §1 K.R.O.
E.Zgodnie z art. 15¹ K.R.O. małżeństwo może zostać unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone:
- przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli (np. po spożyciu alkoholu, narkotyków),
- pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony,
- pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej,
jeżeli rzeczywiście z okoliczności sprawy wynika, że składający oświadczenie woli mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo.
Małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą może żądać unieważnienie małżeństwa, jeżeli nie upłynęło 6 miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą, a także jeśli upłynęło 3 lata od zawarcia małżeństwa – Art. 15 ¹ §3 K.R.O.
Od pozwu o unieważnienie małżeństwa pobiera się opłatę stałą w wysokości 200 zł.
Pozew składa się do sądu okręgowego, właściwego ze względu na miejsce gdzie małżonkowie ostatnio zamieszkiwali – pod warunkiem, że jedno z małżonków wciąż tam mieszka. Gdy inne jest miejsce zamieszkania to bierze się pod uwagę miejsce zamieszkania pozwanego, w przypadku niemożności ustalenia miejsca pobytu – miejsce zamieszkania powoda.
2. SEPARACJA
Zgodnie z art. 61¹§1 (K.R.O.) pozytywną przesłanką orzeczenia separacji jest: zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. W sytuacji gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, wtedy sąd orzeka rozwód (art.61²K.R.O.) Nie jest dopuszczalne orzeczenie przez sąd separacji, jeżeli stoi temu na przeszkodzie dobro wspólnych, małoletnich dzieci małżonków, bądź też inne względy, które byłyby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Występują 2 rodzaje separacji:
|
SEPARACJA SĄDOWA |
SEPRACJA FAKTYCZNA |
|
Powoduje: zniesienie wspólności majątkowej od momentu orzeczenia rozwodu, małżonkowie z chwilą orzeczenia separacji nie będą dziedziczyć po sobie z mocy ustawy. |
Małżonkowie decydują się na osobne życie, ale nie oznacza to zniesienia wspólności majątkowej, małżonkowie wciąż dziedziczą po sobie z mocy ustawy. |
Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa, ponieważ małżeństwo wciąż formalnie istnieje. Dodatkowo małżonkowie pozostający w separacji zobowiązani są do wzajemnej pomocy, także finansowej. Na zgodny wniosek stron sąd znosi separację.
Pozew o separację wnosi się do sądu okręgowego, tutaj obowiązują zasady:
1. Właściwym miejscowo jest sąd ostatniego wspólnego zamieszkania małżonków, jeżeli chociaż jedno w okręgu tego sądu przebywa,
2. Jeżeli nie ma takiego miejsca właściwość miejscową ustala się ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego
3. W momencie kiedy nie jest możliwe ustalenie właściwości jak w punktach powyższych, właściwym miejscowo jest sąd składającego wniosek (powoda).
Od wniosku należy uiścić stałą opłatę – 600 zł., natomiast w przypadku gdy strony składają zgodny wniosek, opłata ta wynosi 100 zł. W orzeczeniu o separacji małżonków sąd stosuje przepisy art.57 i art.58 K.R.O., które odnoszą się do rozwodu (czytaj dalej: elementy orzeczenia w wyroku rozwodowym).
3.ROZWÓD
Zgodnie z przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego ustanie małżeństwa następuje:
- w razie uznania jednego z małżonków za zmarłego (art. 55 K.R.O.)
- w razie orzeczenia przez sąd rozwodu.
Art. 56 – 61 K.R.O. reguluje przepisy dotyczące rozwodu. Na podstawie przepisów, sąd uwzględni żądanie rozwodu małżonków, TYLKO WÓWCZAS, GDY zachodzą pozytywne przesłanki rozwodu, przy równoczesnym braku negatywnych przesłanek (ART.55 K.R.O.)
PRZESŁANKI
POZYTYWNE NEGATYWNE
ROZWODU ROZWODU
Nastąpił zupełny (zarówno w sferze psychicznej Zagrożenie dobra małoletnich,
fizycznej i ekonomicznej) i trwały (powrót małżo- wspólnych dzieci.
nków do wspólnego pożycia nie nastąpi) rozkład Istnieje sprzeczność z innymi
pożycia małżeńskiego. zasadami współżycia społecznego.
Jeżeli żąda go małżonek wyłącznie
winny rozkładu pożycia (chyba, że
drugi małżonek wyrazi zgodę na
rozwód, albo jego odmowa zgody jest
w danych okolicznościach sprzeczna
z zasadami współżycia społecznego).
Zgodnie z art. 57 – 58 K.R.O. wyrok orzekający rozwód powinien zawierać:
1.Orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód,
2. Orzeczenie, czy i który z małżonków jest winny rozkładu pożycia (z wyjątkiem zgodnego oświadczenia małżonków o nieistnieniu winy rozkładu pożycia)
3. Rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi, małoletnimi dziećmi. Sąd może w szczególności: pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawią porozumienie o sposobie wykonywania władzy i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, a zasadne jest oczekiwanie, że rodzice będą współdziałać w sprawach dziecka. Drugą możliwością jest, iż sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, przy równoczesnym ograniczeniu władzy rodzicielskiej drugiemu oraz określeniu obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka.
4. Orzeka o wysokości świadczeń z tytułu ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka w stosunku do każdego z małżonków
5. Orzeka o wspólnym mieszkaniu małżonków po rozwodzie (tutaj uwzględnia się przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej):
- W wypadku gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkanie – sąd może nakazać eksmisję na żądanie drugiego małżonka
- Na zgodny wniosek stron sąd może orzec o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi z małżonków wyrazi zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego, o ile podział, bądź jego przyznanie jednemu
z małżonków są możliwe.
6.Orzeka o podziale majątku, jeżeli stwierdzi, że przeprowadzenie takiego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
7.Na wniosek jednego małżonka sąd orzeka o obowiązku alimentacyjnym drugiego małżonka. Z tym, że bierze się pod uwagę dwie zasady:
a)
PRZESŁANKA
Małżonek rozwiedziony NIEDOSTATEK może żądać od drugiego
niewinny rozkładu pożycia małżonka rozwiedzionego
dostarczenia środków
utrzymania
W
ZAKRESIE
usprawiedliwionym potrzebom
uprawnionego
ORAZ BIORĄC
POD UWAGĘ
Możliwości zarobkowe
i majątkowe zobowiązanego.
b)
NA ŻĄDANIE MAŁZONKA
Małżonek winny sąd orzeka obowiązek
przyczyniania się
Rozkładu pożycia NIEWINNEGO, JEŻELI w odpowiednim
ROZWÓD POCIĄGA ZA zakresie do zaspokojenia
SOBĄ ISTOTNE POGORSZENIE usprawiedliwionych
SYTUACJI MATREIALNEJ potrzeb, nawet jeżeli
małżonek niewinny
rozkładu pożycia nie
znajduje się w niedostatku.
Obowiązek alimentacyjny wygasa w razie zawarcia nowego małżeństwa przez małżonka na rzecz, którego zasądzone to świadczenie. W przypadku gdy zobowiązanym był małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia - obowiązek ten wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba, że zachodzą wyjątkowe okoliczności – sąd na żądanie uprawnionego może wydłużyć ten termin ( Art. 60§3 K.R.O.).
Pozew o rozwód wnosi się do sądu okręgowego, właściwego miejscowo, ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania pod warunkiem, że chociaż jedno z małżonków wciąż tam przebywa. Wniosek o rozwód uiszcza się stałą opłatę – 600 zł.
